Author: mariapapayanni

Ένα γράμμα με 30 χρόνια καθυστέρηση

Στα χρόνια της δικής μου εφηβείας, αναζητώντας παράθυρα διαφυγής, ταξιδεύοντας σε σελίδες λογοτεχνίας, «ανακάλυψα» (επιτέλους έλεγα τότε!) μια συγγραφέα που είχε ζήσει όσα ονειρευόμασταν, που έλεγε όσα φοβόμασταν να πούμε, που άνοιξε όλα τα παράθυρα και φύσηξε καθαρός αέρας και ξεσκόνισε τις σκέψεις μας. Εκείνο το πρώτο βιβλίο της Ζωρζ Σαρή ήταν το «Όταν ο ήλιος…». Όταν το τέλειωσα, έκλαψα από συγκίνηση. Κι ύστερα το διάβασα και το ξαναδιάβασα. Έτσι η Ζωρζ Σαρή μπήκε πρώτα στην καρδιά μου κι ύστερα γέμισε τα ράφια της εφηβικής μου βιβλιοθήκης. «Κόκκινη κλωστή δεμένη», «Ο θησαυρός της Βαγίας», «Το ψέμα»…

Δεύτερη μαμά τη σκεφτόμουνα, αφού, χωρίς να ρωτάω, απαντούσε σε όλα όσα ήθελα να μάθω. Της μιλούσα χωρίς να της γράφω. Της εμπιστευόμουνα τα μυστικά μου χωρίς να το ξέρει. Δε μ’ ένοιαζε αν θα τη συναντούσα ποτέ. Μου είχε στείλει τόσα δώρα. Όλα της τα βιβλία που διάβαζα με μανία. Ανάμεσα στις πρώτες ερωτήσεις που απηύθυνα στους καινούριους φίλους ήταν: «Τι διαβάζεις;». Αν μου απαντούσαν «Ζωρζ Σαρή» ή «Άλκη Ζέη» (κι άλλη μεγάλη αγάπη), ήξερα πως ήδη είχα πολλά να μοιραστώ μαζί τους. Τώρα που μεγάλωσα τόσο πολύ μου φαίνεται αστείο πως μια συγγραφέας μπορεί να ήταν εισιτήριο για μια καινούρια φιλία, αλλά τα χρόνια που μεγάλωνα δε μιλούσαμε για τηλεοπτικές εκπομπές, σίριαλ και τηλεπαιχνίδια. Τα βιβλία ήταν ένα βασικό θέμα συζήτησης.

Γνώρισα τη Ζωρζ Σαρή πολλά χρόνια μετά, ως μαμά της κολλητής μου, της Μελίνας Καρακώστα, και μ’ εντυπωσίασε για άλλη μία φορά. Ήταν όπως έγραφε. Γεμάτη χιούμορ, ζωντάνια και χαρά για τη ζωή. Άλλωστε και η ίδια το έχει πει: «Οι συγγραφείς γράφουν πριν απ’ όλα για τον εαυτό τους, για να εκφραστούν οι ίδιοι πριν απ’ όλα, για να σωθούν». Η Ζωρζ Σαρή σε όλα της τα βιβλία αναπλάθει με τόση ζωντάνια διαφορετικές καταστάσεις, διαφορετικές εποχές, που παρασέρνει τον νεαρό αναγνώστη, τον κάνει να νιώθει πάντα ότι με κάποιον τρόπο ήταν κι αυτός εκεί… Η ίδια λέει και ξαναλέει ότι το μόνο που έκανε όταν ξεκίνησε να γράφει ήταν να αντιγράφει τα παιδιά της («Ο θησαυρός της Βαγίας») ή να θυμάται τα δικά της παιδικά χρόνια («Τα στενά παπούτσια») ή τα χρόνια του σχολείου («Ε.Π.») ή τα χρόνια της κατοχής, της νεότητας και της αντίστασης («Όταν ο ήλιος…»).

Η Ζωρζ Σαρή γεννήθηκε το 1925 στην Αθήνα. Η μητέρα της ήταν Γαλλίδα από τη Σενεγάλη και ο πατέρας της από το Αϊβαλί. Στην Ελλάδα τέλειωσε το δημοτικό και το γυμνάσιο. Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συμμετέχει στην Αντίσταση και φοιτά στη δραματική σχολή του Δημήτρη Ροντήρη. Ή ίδια θυμάται εκείνη την περίοδο μ’ έναν εντελώς ιδιαίτερο τρόπο: «Τα χρόνια της Κατοχής ήταν χρόνια χαράς και ελευθερίας. Από δυστυχισμένοι γίναμε ευτυχισμένοι. Και αυτό γιατί διαλέξαμε τον δρόμο της ζωής και ας υπήρχε θάνατος μέσα. Θρηνούσαμε και χαιρόμασταν όλοι μαζί. Δε φοβόμασταν όμως. Υπήρχε ένας στόχος, η απελευθέρωση».

Το 1947 έφυγε εξόριστη για το Παρίσι, όπου συνέχισε μαθήματα υποκριτικής. Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1962 και συνέχισε να παίζει θέατρο μέχρι την εποχή της δικτατορίας, όταν μαζί με άλλους ηθοποιούς αποφάσισαν να κάνουν παθητική αντίσταση και να μην ξαναπαίξουν στο θέατρο. Νομίζανε ότι θα ήταν για λίγους μήνες, γιατί, όπως λέει η ίδια πάλι με χιούμορ, «Βλέπεις, δε φανταζόμασταν ότι η δικτατορία θα κρατούσε τόσα χρόνια». Εκείνο το καλοκαίρι ξεκίνησε να γράφει το πρώτο της μυθιστόρημα, τον «Θησαυρό της Βαγίας», σαν παιχνίδι με τα παιδιά της και τους φίλους τους. Όταν είδε τη μεγάλη επιτυχία που είχε το βιβλίο, αποφάσισε να στραφεί στη συγγραφή. Αποδείχτηκε πολυγραφότατη, αφού έχει ήδη γράψει πάνω από είκοσι μυθιστορήματα, θεατρικά παιδικά έργα και βιβλία για πιο μικρά παιδιά. Έχει επίσης κάνει αρκετές μεταφράσεις μυθιστορημάτων από τα γαλλικά. Όλα της τα βιβλία έχουν κάνει πολλές επανεκδόσεις, ενώ κάποια έχουν βραβευτεί.

Βέβαια το σημαντικότερο βραβείο για τη Ζωρζ Σαρή είναι ότι, παρόλο που τα χρόνια περνάνε και οι καιροί αλλάζουν, τα παιδιά συνεχίζουν ν’ αγαπούν τα βιβλία της, συνεχίζουν να της γράφουν για να εκφράσουν τον θαυμασμό τους.

Ποιο είναι τελικά το μυστικό των βιβλίων της Ζωρζ Σαρή; Τι είναι αυτό που κάνει να τα διαβάζουν ευχάριστα τόσο οι μεγάλοι όσο και οι μικροί; (Πολύ τελευταία διάβασα το μυθιστόρημά της «Νινέτ» και νομίζω ότι είναι το καλύτερό της.) Πώς καταφέρνει να κερδίζει τα παιδιά; Μήπως γιατί ήταν από τους πρώτους συγγραφείς που τόλμησαν να μιλήσουν για σύγχρονα θέματα στα παιδιά χωρίς να σκορπούν ξύλινα διδάγματα; Μήπως γιατί οι ήρωές της είναι τόσο αληθινοί σαν τους φίλους που παίζουμε τα καλοκαίρια; Μήπως γιατί μιλάει πάντα για παιδιά με προσωπικότητα, ενδιαφέροντα και κρίση;

Νομίζω ότι την απάντηση τη δίνει η ίδια σε μια παλιά της συνέντευξη: «Ναι, είναι προσωπικά τα βιώματα των μυθιστορημάτων μου. Όμως η πανταχού παρούσα πρωταγωνίστρια (εγώ) είναι το “κόλπο” για να μιλήσω για το ιστορικό παρελθόν της χώρας μου (Κατοχή, Αντίσταση, Εμφύλιος, δικτατορία). Τα μυθιστορήματά μου τα πιστεύω περιπετειώδη μιας κι η ζωή είναι μια “περιπέτεια”… Οι προθέσεις μου, γράφοντας, ήταν η δική μου ανακούφιση, για να μην πω τη λέξη “λύτρωση”».

Όσο ήμουνα παιδί, δεν έγραψα γράμμα στην αγαπημένη μου συγγραφέα. Σήμερα, αν της έγραφα, θα της έλεγα ακριβώς τα ίδια που ήθελα να της πω και τότε:

Αγαπημένη μου κυρία Ζωρζ Σαρή, σας ευχαριστώ που μου μιλήσατε για την ελευθερία, την αξιοπρέπεια, τη φιλία σε μια εποχή που έψαχνα λιθαράκια για να στήσω τις αρχές της ζωής μου.